اختلاف اعراب و اعجاماختلاف اعراب و اعجام یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای اختلاف در اعراب و نقطه‌گذاری بوده و یکی از اسباب مغالطه لفظ مفرد است. ۱ - توضیح اصطلاحدر عربی با تغییر اعراب کلمات، معنای جمله تغییر می‌کند؛ مانند آیه شریفه «انّ الله بریءٌ مِنَ المُشرکین و رسولُه؛ خداوند و پيامبرش از مشركان بيزارند!» اگر «رسول» مجرور خوانده شود عطف بر «مشرکین» شده، معنا غلط خواهد شد و مثل آنکه «غلامٌ حسنٌ» صفت و موصوف است و «غلامُ حسنٍ» مضاف و مضافٌ‌الیه است. اکنون اگر بدون اعراب باشد محتمل است که حسن، مضافٌ‌الیه غلام باشد و محتمل است که صفت غلام باشد. اختلاف در نقطه‌گذاری، مثل لفظ «سبعین» که با جابه‌جایی نقطه به «تسعین» تبدیل می‌شود. مغالطه ناشی از اختلاف احوال و عوارض غیر اعلالی، از قبیل: اختلاف حرکات و سکون و نقطه‌گذاری را مغالطه اعراب و اعجام می‌گویند. مغالطه به سبب اعراب کلمه در لغت فارسی منتفی است، اما مغالطه مربوط به نقطه‌گذاری یا اهمال و ابهام، در لغت فارسی و عربی مشترک است. اختلاف در نقطه‌گذاری، مثل لفظ «سبعین» که با جابه‌جایی نقطه به «تسعین» تبدیل می‌شود. مغالطه ناشی از اختلاف احوال و عوارض غیر اعلالی، از قبیل: اختلاف حرکات و سکون و نقطه‌گذاری را مغالطه اعراب و اعجام می‌گویند. مغالطه به سبب اعراب کلمه در لغت فارسی منتفی است، اما مغالطه مربوط به نقطه‌گذاری یا اهمال و ابهام، در لغت فارسی و عربی مشترک است. [۳]
ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۲۷۴.
[۴]
ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۲۶۸.
[۶]
شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۶۰.
[۷]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۵۸.
[۸]
شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۸۴.
۲ - پانویس
۳ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «اختلاف اعراب و اعجام»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۰/۲۷. رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی
|